Δανείζομαι το τριπτυχο του τίτλου από τα λεγομενα ενός πολύ καλού συναδελφου και θα αποτελέσει την αφετηρία για να ξετυλίξω ορισμένες απόψεις για την εκπαιδευση των σκυλων μας.Είναι σημαντικό καταρχήν να πουμε ότι πρέπει να ακολουθείται η σειρα με την οποιά σας αναφερουμε το τρίπτυχο ώστε ο σκυλος μας να μην οδηγηθεί σε προβληματα συμπεριφορας και βεβαίως να μην γινει ένα κακομαθημενο σκυλι(πράγμα το οποίο είναι πολύ συνηθισμένο και το βλέπω καθημερινά στις επισκέψεις που κανω σε σκυλους πελατών).
Εκτόνωση σημαίνει διάφορες δραστηριότητες που μπορούμε να μοιραστούμε με το σκύλο μας κι αναλογως τη ράτσα,το μέγεθος και την ιδιοσυγκρασία κάθε σκύλου(ποσο ενεργεια κρύβει μέσα του)μεταβάλλεται και το minimum αυτής.Ο χρόνος εκτόνωσης εχει σημασία αλλά βεβαίως πρέπει να προσέχουμε και την ‘ποιότητα’ της εκτόνωσης.Μία ολόκληρη ώρα βόλτα(περίπατος) μπορεί να εχει την ιδια αξία με μόλις ένα τεταρτο τζόκινγκ ή με ένα πεντάλεπτο δαγκωματων στο λουκάνικο(tug of war).Γενικά πάντως ας θυμόμαστε ότι όσο περισσότερο εκτονώνεται ένας σκύλος τόσο λιγότερο ‘’πλήτει’’ενώ ταυτόχρονα κουράζεται και η συνάρτηση αυτών έχει ως αποτέλεσμα ένα σκύλο που δεν εκδηλώνει εύκολα ανεπιθύμητες μορφές συμπεριφοράς.Βεβαίως η συμπεριφορά είναι κατι πολύ πολύπλοκο και δεν μας φθάνουν μία,δύο ή τρεις σελίδες για να μιλήσουμε γι αυτή αλλά προς το παρόν ας αρκεστούμε σε γενικές οδηγίες που θα μας βοηθήσουν να προσεγγίσουμε τον στόχο που δεν άλλος από:’’ευτυχισμένος σκύλος-ευτυχισμένος ιδιοκτήτης…’’
Η πειθαρχία είναι το δευτερο που αναφέρουμε κι η οποία θα λέγαμε ότι πηγάζει αφενός μεν απ’τη συνέπεια εκτέλεσης των εντολών υπακοής αφετέρου δε απ’τη σταση μας ως αρχηγού που κυρίως εκδηλώνεται(κι είναι μείζονος σημασίας) από τη στάση σώματος μας η οποία έχει σχέση βεβαίως με το αν πραγματικά πιστεύουμε αν είμαστε ή όχι αυτός που έχει το πάνω χέρι.Αν δεν το πιστευουμε ο σκύλος το αντιλαμβανεται εγκαίρως κι επειδή βασει ενστίκτου εχει μάθει να δινει καθημερινες μικρές μάχες για να μπορέσει να ανέβει ένα σκαλί στην ιεραρχία οδηγείται σε διαφορες μορφές ανυπακοής/ κυριαρχίας/επιβολής.Ειναι βεβαίως θέμα ‘ψυχολογίας’ και η εμπειρία ,είναι αυτή που θα μας βοηθήσει να υιοθετήσουμε στασεις ανάλογες των περιστάσεων.Το άλλο επιμέρους συστατικό,η υπακοή,είναι ταυτισμένο στο μυαλό των περισσότερων κυναγωγών με μια σειρα πέντε-έξι εντολών(heel,sit,down,stay,no,stand) και βεβαια δεν ξερω και ποσοι εξ αυτών αντιλαμβάνονται την σημασία της συνέπειας εκτελεσης.Βεβαίως οι εντολές αποτελούν κώδικα επικοινωνίας με το ζώο μας, αλλά η συνεπεια εκτέλεσης είναι αυτή που οδηγεί στην πειθαρχία.Επίσης κατά τη γνώμη μου θεωρώ προτιμότερο να έχουμε μονάχα μία ‘’εντολή θέσης’’(προτιμώ το down) , μία εντολή απαγόρευσης(π.χ. ‘’NO’’)και μια εντολή επιβραβευσης(π.χ. ‘’bravo’’) οι οποίες να είναι 100% αποτελεσματικές(99%...) παρά να αναλωνόμαστε σε 5-6 ή και παραπάνω εντολές που το ποσοστό εκτελεσης τους δεν ξεπερνά το 50 ή 60 τις εκατό(αυτό δεν αποτελει υπακοή αλλά μοιάζει με κοκκινο/μαυρο σε ρουλετα καζίνου ).Μαζί με τις τρεις εντολές χρησιμοποιούμε και τη σταση σώματος ως μέσο επιβολής (π.χ κυριαρχικο κοίταγμα,περιορισμό χώρου με το σώμα κτλ.) και οδηγούμε το σκυλι στο επιθυμητό .Για να το κατανοήσουμε φέρνω ένα παράδειγμα:θέλουμε να μάθουμε το σκύλο μας να μην περνάει την πόρτα του δωματίου μας.Κάθε φορά που εμείς περνάμε το κασωμα γυρνάμε πισω και με οδηγό το σώμα μας δείχνουμε στο σκύλο ότι πρέπει να σταματίσει στο όριο της πόρτας.Αν το ξεπεράσει τον οδηγούμε με το σώμα μας προς τα πισω και τον επανατοποθετουμε οσες φορες χρειαστεί.Χωρίς καν τη χρηση φωνητικών εντολων αν επειμείνουμε και δεν αφήνουμε ποτε ο σκύλος να περνάει την πορτα του δωματίου να’στε βεβαιοι ότι 9 στα 10 σκυλια θα το μαθουν αρκετα γρηγορα και θα σταματανε στο όριο.Αν βεβαίωςεχουμε στη διαθεσή μας και καποια εντολες τοτε μπορουμε να τον επανατοποθετουμε στο σημειο εξω από την πορτα χρησιμοποιωντας αυτες πραγμα που θα μας κανει πιο ευκολο το έργο μας.
Ας πουμε τώρα για τα χαδια.Τα χάδια είναι απαραίτητα ώστε να χτισουμε σχέση με το σκύλο μας και βεβαίως λειτουργούν ως επιβραβευση όταν προσπαθούμε να τον διδάξουμε κάτι.Κάποια μάλιστα σκυλιά μπορούν να κάνουν τα πάντα για ένα χάδι.Ομως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο σκύλος μας είναι ζώο και λειτουργεί με αγελαία ενστικτα γι αυτό πρέπει πρώτα να του επιβληθουμε ως αρχηγός και έπειτα όλα τα υπόλοιπα αν δεν θελουμε να μπουμε σε περιπετειες. Αυτός είναι ο λόγος που πρώτα φροντιζουμε να πειθαρχεί και μετα ασχολουμαστε με χαιδολογηματα(ας πουμε μια υπερβολη για να καταλαβετε:φανταστείτε να εχουμε δωσει δικαιωμα στο σκυλο μας και να μας γρυλιζει ή και δαγκώσει για να φαει κατι που κραταμε στα χέρια).Κι ας αναφερουμε και το εξης:καποια σκυλια(πολύ κυριαρχικά) πρέπει να χαιδεύονται ελάχιστα ως καθόλου καθώς η σχεση υπεροχής μας μπορεί να διαχωρίζεται με μια λεπτη κλωστή που είναι ετοιμη να σπάσει.Αλλιώς κινδυνευουμε ανα πάσα στιγμη καθώς αυτά τα σκυλια ισως γινουν επιθετικα όχι απλά για να δοκιμάσουν αλλά γιατί νομίζουν εκ των προταίρων ότι βρισκονται πανω από οποιοδήποτε άλλο είδος(πχ ανθρωπος).
Κλεινουμε λοιπόν όπως ξεκινησαμε με οδηγό το τρίπτυχο:εκτόνωση-πειθαρχεία-χαδια.Δεν λύνει όλα τα προβλήματα αλλά είναι η αρχή.
Thursday, December 24, 2009
Wednesday, December 23, 2009
‘’Blank problems’’(ερευνα χωρίς να υπάρχει ουσία)
(το παρον προηλθε από ελευθερη μεταφραση του beerman.To κειμενο επεσε στα χέρια του αλλα δεν γνωριζει ποιος ειναι ο αρθρογραφος.Οποιοσδηποτε γνωριζει κατι ας μας ενημερωσει για να το προσθεσουμε)
Γιατι βάζουμε ΄΄κενά ΄΄ στα σενάρια;Πότε μπορούμε να τα εισάγουμε;
Που μπορούμε να τα εισάγουμε;
Υπάρχουν δύο απόλυτα αντίθετες θεωρίες πάνω στο ζήτημα αυτό.Η μι α λέει ότι βάζουμε ‘’blank problems’’ για να επιμυκήνουμε το χρόνο ανίχνευσης ώστε να αυξήσουμε την αντοχή του σκύλου.Η άλλη λέει ότι πρεπει να βάλουμε ‘’blank problem’’ αλλά ύστερα πρέπει να αφήσουμε το σκύλο να ηρεμήσει ,(να περάσει κάποια ώρα πριν του ξαναβάλουμε σενάριο ανίχνευσης(είτε κανονικό είτε ‘blank’).Ετσι ο σκύλος διδάσκεται ότι δεν βρίσκει πάντα κάτι όταν κάνει έρευνα.
Σε αρχικά στάδια εκπαίδευσης δεν πρέπει να βάζετε blank problem μετά απ’την πρωτη σωστή ανίχνευση(μιλαμε για μια εκπαιδευτική περιοδο πχ που αποτελειται από τεσσερεις ανιχνευσεις,δηλ.4 σεναρια συνεχόμενα).Προφανώς ούτε να βάζετε blank problem με το που ξεκινάτε την εκπαιδευτική περίοδο(trainin session =κομματι εκπαιδεσης που θα κανω με το σκύλο και θα αποτελειται από τρεις ερευνες πχ μια στο κτιριο,μια σε βαλιτσες κι άλλη μια στο κτιριο).Επειδή ακριβώς είπαμε ότι ος κυλος βρισκεται σε αρχικά σέναρια αν το κανατε αυτό δεν θα΄χε ο σκυλος την αντοχή να επιλύσει το πρόβλημα κι έπειτα να συνεχίσει.Η αποψη αυτή πηγαζει απ’το γεγονος ότι πιστέυω ότι στα αρχικα στάδια εκπαιδευσης πρέπει να υιοθετούμε μια τεχνική ενίσχυσης του σκύλου.Αυτό θα συμβει αν φροντίζουμε να βρίσκει συνέχεια ο σκύλος το επιθυμητο(χωρίς blank που αποτελει ‘απογοήτευση’) κι έτσι θα του αυξήσουμε την επιθυμία αν ανιχνεύει.
Αργότερα περνάμε στη φαση που τοποθετουμε λιγότερες ουσίες (ναρκωτικες ,εκρηκτικες ?) σε μεγαλύτερη απόσταση το οποίο θα επιτρέψει στο σκύλο να διδαχθεί να ανιχνεύει για περισσότερο χρόνο πριν επιβραβευθεί.Σταδιακά αυξάνουμε την απόσταση μεταξύ των ουσιών,φροντίζουμε όμως περιοδικά να επιστρέφουμε σε γρήφορες ανιχνέυσεις(speed trials) ώστε να ενθουσιάζεται περισσότερο ο σκύλος με το αναπάντεχο που δεν το περίμενε.
Αν θέλετε να θυμάστε για το πόσο και ποτε να βαζετε blank problems θυμηθείτε το εξής:αν ο σκύλος εχει προβλημα στις ενδείξεις(δείνει λάθος ενδείξεις)πρεπει οπωσδήποτε συνέχεια να του βάζετε blank problems.Aν δεν εχει τέτοιου είδους προβλημα τότε να του βαζετε blank problems
περιοδικά. Με λίξα λόγια αν σας δίνει λανθασμένες ενδειξεις(‘’λευκές φέρμες΄΄)τότε πρέπει να του βάζετε τουλάχιστον ένα blank problem καθε μέρα ώστε να εξαλείψετε τη λανθασμένη συμπεριφορά.Αν δεν έχετε λανθασμένες ενδείξεις τότε δεν χρειάζεται περισσότερο από ένα blank problem κι αυτό στο δευτερο σεναριο(training session)κι όχι στο πρωτο.Εξ’αλλου ,κατά τη γνώμη μου,ένα blank problem στο πρωτο σεναριο τεχνικα δεν είναι blank problem αλλά είναι απλά μεγαλύτερος χρόνος ανίχνευσης και γι αυτό όταν γράφετε την αναφορά εκπαίδευσης(ημερολογιο εκπαίδευσης) πρέπει να αναφέρετε ότι ο σκύλος έκανε λχ 30 λεπτα να βρει την πρώτη ουσια(στο πρωτο σεναριο) κι όχι να το ορίζετε ως blank problem της εβδομαδας(γιατι αν κανετε κατι τετοιο πιθανον να μην κανετε το blank που επρεπε να κανετε για την προοδο του σκυλου).
Αν μου απαντησετε ότι αισθάνεστε ότι ο δικος σας σκύλος πάει καλύτερα(ανεβαζει επιπεδο) με την ‘’στέρηση της οσμής’’σας συνιστώ απ’τη μεριά μου ότι είναι καλύτερα να εκπαιδεύετε συνεχώς το σκύλο σας για να ανεβάσει τις επιδόσεις του παρά να βάζετε ‘’blank problems’’.
Tα blank problems είναι σημαντικό εργαλείο στην εκπαίδευση αλλά όταν δεν χρησιμοποιούνται στο σωστό χρόνο τότε αντί να κάνουν μεγάλο καλό κάνουν εξίσου μεγάλο κακό.Αυτό που εννοώ είναι ότι το blank problem δεν επιλύει οποιοδήποτε προβλημα προκύψει(δεν είναι το μαγικο φιλτρο για όλα)και επιπλέον λέω ότι ένας σκύλος που αδυνατει να βρει (ανακαλύψει)μια ουσία,χρειάζεται ενθαρρυνση παρά να του βαζουμε ένα blank problem και να τον αποθαρρύνουμε (αφού θα χρειαστεί 30 λεπτα πριν βρει κατι (εννοει προφανως αφου περασουμε στο δευτερο σεναριο?).Η ζημιά που κάνουμε στο σκύλο είναι αντίστοιχη με τη ζημιά που εχει ενας σκυλος που από υπερβολικό ενθουσιασμό δίνει λανθασμένες ενδείξεις.
Για τις λανθασμενες εμδείξεις(πχ λαθος SIT) γενικα θα΄λεγα ότι ένα συλος μπορει να κανει κάτι τέτοιο για διάφορους λόγους (γλωσσα σωματος χειριστή,odor generalization,λαθος τραβηγμα σκυλου,θπερβολικος ενθουσιασμος κτλ)
Τα μυνηματα γλώσσας σώματος του χειριστή μπορούν να διορθωθούν
απ’το χειριστή και τον εκπαιδευτή αφού εξηγήσει ο εκπαιδευτής στο χειριστή τι είναι αυτό που οδηγεί το σκύλο σε λανθασμένη ένδειξη.Είναι παρα πολλά αυτά που μπορούν να κάνουν ένα σκύλο να κάνει λάθος εξαιτιας της γλωσσας σώματος του χειριστή και δεν θα θελα να επεκταθώ.Σε ιδανικές καταστασεις οποιοδήποτε λάθος κι αν κάνει με το σώμα του ο χειριστης δεν θα’πρεπε να επηρεασει το σκύλο και να δωσει λάθος ενδειξη πρακτικά όμως ειναι απίθανο να ισχύει κάτι τετοιο καθώς θα απαιτούσε αμέτρητες ωρες εκπαίδευσης ώστε βαθμιαία να έχουμε εκ των προταίρων εισάγει αμετρητα πιθανά μυνήματα της γλωσσας σωματος του χειριστή(body cues) ελέγχοντας την αντίδραση του σκύλου σε καθένα από αυτά και προχωρόντας στο επόμενο.Επειδη όμως αυτά δεν γίνονται ούτε στις καλυτερες οικογενειες είναι ευκολότερο να επιβλέπουμε το χειριστή και να τον καθοδηγούμε να μην δινει μηνύματα σώματος που επηρεάζουν την αντίδραση(ενδειξη) του σκύλου.
ΣΗΜ: το καλύτερο ‘’blank problem’’ είναι όταν ο χειριστής δεν γνωρίζει πότε έχουμε blank problem κι έτσι οι κινησιολογίες του είναι φυσικές χωρίς να υποδεικνύει στο σκύλο λανθασμένη ανταπόκριση.
Όταν ο σκύλος μυρίζει οποιαδήποτε μυρωδιά(καποια άλλη που΄χουμε πιθανώς βάλει)και νομίζει ότι πρόκειται γιαυτη που ψάχνει(το φαινομενο ονομαζεται ‘’generalization’’=γενικευση)
και τον οδηγει σε λάθος ένδειξη,εκτός απ΄το να πάρουμε το σκύλο απ’την περιοχή και να προσπαθησουμε να μορφοποιήσουμε το σενάριο προς την κατεύθυνση της συσχέτισης της μυρωδιάς,θα μπορούσαμε κατά τη γνωμη μου απλά να ενήμερωσουμε το χειριστη πού ακριβώς βρίσκεται η ουσία κάθε φορά ώστε να μην επιτρέπει στο σκύλο λάθος ενδείξεις ξανά.
ΣΗΜ:ΚΟΥΡΑΣΗ:Αυτό είναι αποκλειστικά στην ευθύνη του εκπαιδευτή και του χειριστή να μπορούν να αντιληφθούν τα όρια του σκύλου κι αν χρειαστει να σταματήσουν το σενάριο τελείως ή να κάνουν ένα διάλειμα και να ξεκινήσουν αργότερα την επίλυση του προβλήματος ανιχνευσης που αφήσαν.Να θυμάστε πάντως ότι το σκυλί σε ιδανικές περιπτώσεις(συνθηκες) ανιχνεύει με συνέπεια ως 90 λεπτα.
Να θυμάστε ότι η πρώτη ανίχνευση(σενάριο)της ημέρας πρέπει να’ναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια(και τα υπόλοιπα να μειώνονται σε χρόνο) γιατί αλλιώς το σκυλί θα΄χει πρόβλημα αντοχής.Εάν πριν την ανίχνεση έχετε εισάγει βασική υπακοή τότε ο χρόνος που μπορεί να ανιχνέυσει ο σκύλος μειώνεται αρκετά.
Άλλο ένα προβλημα που συναντάμε όταν έχουμε χρήση βασικής υπακοής πριν την ανίχνευση είναι ότι δημιουργείται σχέση εξάρτησης του σκύλου με τον χειριστή(focus στον χειριστή) γι αυτό και πρέπει να αποφευφεται η βασικη υπακοή.Η αυστηρή πειθαρχία που ‘’αιωρείται’’ κρατά ‘’κολλημένο’’ το σκύλο στο χειριστή(πολλές φορές και κοντά σ’αυτόν)και δεν τον αφήνει να εστιάσει στην ανίχνευση.Απ’την άλλη όμως οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η βασική υπακοή επηρεάζει θετικά την εκπαίδευση καθώς έχουμε το σκύλο από απόσταση και δεν προσπερνά τα δυσκόλα σημεια αφού όπως είπαμε περιμένει το χειριστή του(λογω της εξαρτησης της υπακοης εννοώ),στεκεται στο δυσκολο σημειό και αναμενει την πιθανη επιβράβευση που έχει μαθει ότι έρχεται από εκεί(καλό είναι να τονίσουμε στο σημείο αυτό ότι ο βοηθός που πετάει λχ το μπαλακι της επιβράβευσης ΔΕΝ πρέπει να ρχετε πολύ κοντα στο χειριστή ώστε ο σκύλος να δινει ενδειξη προς την πηγη αφού από εκεί αναμένει την επιβράβευση.Σε άλλη περιπτωση θα δινει ενδειξη προς το χειριστή και τον βοηθό και δεν μπορεί κανείς να αντιληφθεί που ακριβώς βρίσκεται η πηγη της οσμής.
Ένα τράβηγμα προς τα πίσω είναι ένας τρόπος για να δούμε πότε ο σκύλος δίνει λανθασμένη ένδειξη αλλά το πότε θα το χρησιμοποιήσουμε εξαρτάται απ’τις ενέργειες του σκύλου,απ’το πόσο υψηλό drive έχει κι από άλλους παράγοντες.Πάντως ο χειριστής πρέπει να’ναι πάντα σε θέση να διαβάσει το σκύλο του και να μπορεί να εκτιμήσει αν αυτός ιχνηλατεί σωστά,αν μυρίζει τη σωστή οσμή ,αν ενεργεί’’κάπως’’ λογω περισπαστικών στοιχείων κτλ.Για να μπορέσεις πάντως να εξαλείψεις τέτοιου είδους συμπεριφορές πρέπει να κάνεις το σκύλο να πιστέψει ότι τις περιμένεις και βεβαίως να μη διασταυρωθουν τα βλεμματα σας αλλά να συνεχισεις αδιάφορος και με πάθος όπως πριν.Μπορείς επισεις ήπια να τραβήξεις προς τα πίσω το σκύλο κι ύστερα να τον ξαναστείλεις.Μπορείς βέβαια να τον επιπλήξεις(τραβηξεις) και πιο δραστικά αλλά αυτό προυποθέτει υψηλό drive και δεν το συνιστώ.Γενικά θα λέγαμε υπάρχουν πολλοί τρόποι να διορθώσεις τη λάθος συμπεριφορά,προσπάθησε να επιλέγεις το σωστό που αρμόζει στην ιδιοσυγκρασία του σκύλου σου.
Ο υπερενθουσιασμός του σκύλου σε καποιες φάσεις της ερευνας πολλοί πιστεύουν ότι έχει γενετικές αιτίες αλλά μάλλον η άποψη αυτή είναι υπερβολική.Επειδή ο χειριστής είναι δυσκολο να διακρίνει από πού πηγάζει αυτή η συμπεριφορά,ο εκπαιδευτής πρέπει να τον βοηθήσει .ΟΤΑΝ υπερενθουσιαστεί ο σκύλος δίνεται οδηγία στο χειριστή να συνεχίσει να κινείται όπως πριν(φυσιολογικά και δραστήρια).Το ιδανικό είναι ο εκπαιδετης να προβλεπει το σκυλο και να δίνει την οδηγία αυτή λιγο πριν συμβεί.
Υπάρχουν κι άλλοι μέθοδοι βεβαίως αλλά αυτοί εξαρτώνται απ’το drive του σκύλου.Οτι παντως και να χρησιμοποιήσετε πρέπει πάντα να φεύγεο σκύλοε κάνοντας επιτωχώς την τελευταία έρευνα χωρίς να του έχειεπιτραπεί το λάθος.Ετσι θα βάλει ο σκύλος καλά στο μυαλό του ότι ο χειριστής δεν ανέχεται τέτοιου είδους συμπεριφορές κι ότι τα κόλπα του δεν πιάνουν(μιλώ για την εσκεμμένη λάθος ένδειξη).
ΣΗΜ:Πολλά σκυλιά που περνάει μεγάλος ενδιάμεσος χρόνος ανίχνευσης ανάμεσα σε δύο κρυμμένες ουσίες τα βλέπουμε να υπερενθουσιάζονται.και να δινουν λαθος ενδειξεις ή άλλες μη επιθυμητές συμπεριφορες.Και σάυτές τις περιπτώσεις συνιστώ να βάζετε ενδιάμεσα το πρώτο ‘’blank problem’’.
Γιατι βάζουμε ΄΄κενά ΄΄ στα σενάρια;Πότε μπορούμε να τα εισάγουμε;
Που μπορούμε να τα εισάγουμε;
Υπάρχουν δύο απόλυτα αντίθετες θεωρίες πάνω στο ζήτημα αυτό.Η μι α λέει ότι βάζουμε ‘’blank problems’’ για να επιμυκήνουμε το χρόνο ανίχνευσης ώστε να αυξήσουμε την αντοχή του σκύλου.Η άλλη λέει ότι πρεπει να βάλουμε ‘’blank problem’’ αλλά ύστερα πρέπει να αφήσουμε το σκύλο να ηρεμήσει ,(να περάσει κάποια ώρα πριν του ξαναβάλουμε σενάριο ανίχνευσης(είτε κανονικό είτε ‘blank’).Ετσι ο σκύλος διδάσκεται ότι δεν βρίσκει πάντα κάτι όταν κάνει έρευνα.
Σε αρχικά στάδια εκπαίδευσης δεν πρέπει να βάζετε blank problem μετά απ’την πρωτη σωστή ανίχνευση(μιλαμε για μια εκπαιδευτική περιοδο πχ που αποτελειται από τεσσερεις ανιχνευσεις,δηλ.4 σεναρια συνεχόμενα).Προφανώς ούτε να βάζετε blank problem με το που ξεκινάτε την εκπαιδευτική περίοδο(trainin session =κομματι εκπαιδεσης που θα κανω με το σκύλο και θα αποτελειται από τρεις ερευνες πχ μια στο κτιριο,μια σε βαλιτσες κι άλλη μια στο κτιριο).Επειδή ακριβώς είπαμε ότι ος κυλος βρισκεται σε αρχικά σέναρια αν το κανατε αυτό δεν θα΄χε ο σκυλος την αντοχή να επιλύσει το πρόβλημα κι έπειτα να συνεχίσει.Η αποψη αυτή πηγαζει απ’το γεγονος ότι πιστέυω ότι στα αρχικα στάδια εκπαιδευσης πρέπει να υιοθετούμε μια τεχνική ενίσχυσης του σκύλου.Αυτό θα συμβει αν φροντίζουμε να βρίσκει συνέχεια ο σκύλος το επιθυμητο(χωρίς blank που αποτελει ‘απογοήτευση’) κι έτσι θα του αυξήσουμε την επιθυμία αν ανιχνεύει.
Αργότερα περνάμε στη φαση που τοποθετουμε λιγότερες ουσίες (ναρκωτικες ,εκρηκτικες ?) σε μεγαλύτερη απόσταση το οποίο θα επιτρέψει στο σκύλο να διδαχθεί να ανιχνεύει για περισσότερο χρόνο πριν επιβραβευθεί.Σταδιακά αυξάνουμε την απόσταση μεταξύ των ουσιών,φροντίζουμε όμως περιοδικά να επιστρέφουμε σε γρήφορες ανιχνέυσεις(speed trials) ώστε να ενθουσιάζεται περισσότερο ο σκύλος με το αναπάντεχο που δεν το περίμενε.
Αν θέλετε να θυμάστε για το πόσο και ποτε να βαζετε blank problems θυμηθείτε το εξής:αν ο σκύλος εχει προβλημα στις ενδείξεις(δείνει λάθος ενδείξεις)πρεπει οπωσδήποτε συνέχεια να του βάζετε blank problems.Aν δεν εχει τέτοιου είδους προβλημα τότε να του βαζετε blank problems
περιοδικά. Με λίξα λόγια αν σας δίνει λανθασμένες ενδειξεις(‘’λευκές φέρμες΄΄)τότε πρέπει να του βάζετε τουλάχιστον ένα blank problem καθε μέρα ώστε να εξαλείψετε τη λανθασμένη συμπεριφορά.Αν δεν έχετε λανθασμένες ενδείξεις τότε δεν χρειάζεται περισσότερο από ένα blank problem κι αυτό στο δευτερο σεναριο(training session)κι όχι στο πρωτο.Εξ’αλλου ,κατά τη γνώμη μου,ένα blank problem στο πρωτο σεναριο τεχνικα δεν είναι blank problem αλλά είναι απλά μεγαλύτερος χρόνος ανίχνευσης και γι αυτό όταν γράφετε την αναφορά εκπαίδευσης(ημερολογιο εκπαίδευσης) πρέπει να αναφέρετε ότι ο σκύλος έκανε λχ 30 λεπτα να βρει την πρώτη ουσια(στο πρωτο σεναριο) κι όχι να το ορίζετε ως blank problem της εβδομαδας(γιατι αν κανετε κατι τετοιο πιθανον να μην κανετε το blank που επρεπε να κανετε για την προοδο του σκυλου).
Αν μου απαντησετε ότι αισθάνεστε ότι ο δικος σας σκύλος πάει καλύτερα(ανεβαζει επιπεδο) με την ‘’στέρηση της οσμής’’σας συνιστώ απ’τη μεριά μου ότι είναι καλύτερα να εκπαιδεύετε συνεχώς το σκύλο σας για να ανεβάσει τις επιδόσεις του παρά να βάζετε ‘’blank problems’’.
Tα blank problems είναι σημαντικό εργαλείο στην εκπαίδευση αλλά όταν δεν χρησιμοποιούνται στο σωστό χρόνο τότε αντί να κάνουν μεγάλο καλό κάνουν εξίσου μεγάλο κακό.Αυτό που εννοώ είναι ότι το blank problem δεν επιλύει οποιοδήποτε προβλημα προκύψει(δεν είναι το μαγικο φιλτρο για όλα)και επιπλέον λέω ότι ένας σκύλος που αδυνατει να βρει (ανακαλύψει)μια ουσία,χρειάζεται ενθαρρυνση παρά να του βαζουμε ένα blank problem και να τον αποθαρρύνουμε (αφού θα χρειαστεί 30 λεπτα πριν βρει κατι (εννοει προφανως αφου περασουμε στο δευτερο σεναριο?).Η ζημιά που κάνουμε στο σκύλο είναι αντίστοιχη με τη ζημιά που εχει ενας σκυλος που από υπερβολικό ενθουσιασμό δίνει λανθασμένες ενδείξεις.
Για τις λανθασμενες εμδείξεις(πχ λαθος SIT) γενικα θα΄λεγα ότι ένα συλος μπορει να κανει κάτι τέτοιο για διάφορους λόγους (γλωσσα σωματος χειριστή,odor generalization,λαθος τραβηγμα σκυλου,θπερβολικος ενθουσιασμος κτλ)
Τα μυνηματα γλώσσας σώματος του χειριστή μπορούν να διορθωθούν
απ’το χειριστή και τον εκπαιδευτή αφού εξηγήσει ο εκπαιδευτής στο χειριστή τι είναι αυτό που οδηγεί το σκύλο σε λανθασμένη ένδειξη.Είναι παρα πολλά αυτά που μπορούν να κάνουν ένα σκύλο να κάνει λάθος εξαιτιας της γλωσσας σώματος του χειριστή και δεν θα θελα να επεκταθώ.Σε ιδανικές καταστασεις οποιοδήποτε λάθος κι αν κάνει με το σώμα του ο χειριστης δεν θα’πρεπε να επηρεασει το σκύλο και να δωσει λάθος ενδειξη πρακτικά όμως ειναι απίθανο να ισχύει κάτι τετοιο καθώς θα απαιτούσε αμέτρητες ωρες εκπαίδευσης ώστε βαθμιαία να έχουμε εκ των προταίρων εισάγει αμετρητα πιθανά μυνήματα της γλωσσας σωματος του χειριστή(body cues) ελέγχοντας την αντίδραση του σκύλου σε καθένα από αυτά και προχωρόντας στο επόμενο.Επειδη όμως αυτά δεν γίνονται ούτε στις καλυτερες οικογενειες είναι ευκολότερο να επιβλέπουμε το χειριστή και να τον καθοδηγούμε να μην δινει μηνύματα σώματος που επηρεάζουν την αντίδραση(ενδειξη) του σκύλου.
ΣΗΜ: το καλύτερο ‘’blank problem’’ είναι όταν ο χειριστής δεν γνωρίζει πότε έχουμε blank problem κι έτσι οι κινησιολογίες του είναι φυσικές χωρίς να υποδεικνύει στο σκύλο λανθασμένη ανταπόκριση.
Όταν ο σκύλος μυρίζει οποιαδήποτε μυρωδιά(καποια άλλη που΄χουμε πιθανώς βάλει)και νομίζει ότι πρόκειται γιαυτη που ψάχνει(το φαινομενο ονομαζεται ‘’generalization’’=γενικευση)
και τον οδηγει σε λάθος ένδειξη,εκτός απ΄το να πάρουμε το σκύλο απ’την περιοχή και να προσπαθησουμε να μορφοποιήσουμε το σενάριο προς την κατεύθυνση της συσχέτισης της μυρωδιάς,θα μπορούσαμε κατά τη γνωμη μου απλά να ενήμερωσουμε το χειριστη πού ακριβώς βρίσκεται η ουσία κάθε φορά ώστε να μην επιτρέπει στο σκύλο λάθος ενδείξεις ξανά.
ΣΗΜ:ΚΟΥΡΑΣΗ:Αυτό είναι αποκλειστικά στην ευθύνη του εκπαιδευτή και του χειριστή να μπορούν να αντιληφθούν τα όρια του σκύλου κι αν χρειαστει να σταματήσουν το σενάριο τελείως ή να κάνουν ένα διάλειμα και να ξεκινήσουν αργότερα την επίλυση του προβλήματος ανιχνευσης που αφήσαν.Να θυμάστε πάντως ότι το σκυλί σε ιδανικές περιπτώσεις(συνθηκες) ανιχνεύει με συνέπεια ως 90 λεπτα.
Να θυμάστε ότι η πρώτη ανίχνευση(σενάριο)της ημέρας πρέπει να’ναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια(και τα υπόλοιπα να μειώνονται σε χρόνο) γιατί αλλιώς το σκυλί θα΄χει πρόβλημα αντοχής.Εάν πριν την ανίχνεση έχετε εισάγει βασική υπακοή τότε ο χρόνος που μπορεί να ανιχνέυσει ο σκύλος μειώνεται αρκετά.
Άλλο ένα προβλημα που συναντάμε όταν έχουμε χρήση βασικής υπακοής πριν την ανίχνευση είναι ότι δημιουργείται σχέση εξάρτησης του σκύλου με τον χειριστή(focus στον χειριστή) γι αυτό και πρέπει να αποφευφεται η βασικη υπακοή.Η αυστηρή πειθαρχία που ‘’αιωρείται’’ κρατά ‘’κολλημένο’’ το σκύλο στο χειριστή(πολλές φορές και κοντά σ’αυτόν)και δεν τον αφήνει να εστιάσει στην ανίχνευση.Απ’την άλλη όμως οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η βασική υπακοή επηρεάζει θετικά την εκπαίδευση καθώς έχουμε το σκύλο από απόσταση και δεν προσπερνά τα δυσκόλα σημεια αφού όπως είπαμε περιμένει το χειριστή του(λογω της εξαρτησης της υπακοης εννοώ),στεκεται στο δυσκολο σημειό και αναμενει την πιθανη επιβράβευση που έχει μαθει ότι έρχεται από εκεί(καλό είναι να τονίσουμε στο σημείο αυτό ότι ο βοηθός που πετάει λχ το μπαλακι της επιβράβευσης ΔΕΝ πρέπει να ρχετε πολύ κοντα στο χειριστή ώστε ο σκύλος να δινει ενδειξη προς την πηγη αφού από εκεί αναμένει την επιβράβευση.Σε άλλη περιπτωση θα δινει ενδειξη προς το χειριστή και τον βοηθό και δεν μπορεί κανείς να αντιληφθεί που ακριβώς βρίσκεται η πηγη της οσμής.
Ένα τράβηγμα προς τα πίσω είναι ένας τρόπος για να δούμε πότε ο σκύλος δίνει λανθασμένη ένδειξη αλλά το πότε θα το χρησιμοποιήσουμε εξαρτάται απ’τις ενέργειες του σκύλου,απ’το πόσο υψηλό drive έχει κι από άλλους παράγοντες.Πάντως ο χειριστής πρέπει να’ναι πάντα σε θέση να διαβάσει το σκύλο του και να μπορεί να εκτιμήσει αν αυτός ιχνηλατεί σωστά,αν μυρίζει τη σωστή οσμή ,αν ενεργεί’’κάπως’’ λογω περισπαστικών στοιχείων κτλ.Για να μπορέσεις πάντως να εξαλείψεις τέτοιου είδους συμπεριφορές πρέπει να κάνεις το σκύλο να πιστέψει ότι τις περιμένεις και βεβαίως να μη διασταυρωθουν τα βλεμματα σας αλλά να συνεχισεις αδιάφορος και με πάθος όπως πριν.Μπορείς επισεις ήπια να τραβήξεις προς τα πίσω το σκύλο κι ύστερα να τον ξαναστείλεις.Μπορείς βέβαια να τον επιπλήξεις(τραβηξεις) και πιο δραστικά αλλά αυτό προυποθέτει υψηλό drive και δεν το συνιστώ.Γενικά θα λέγαμε υπάρχουν πολλοί τρόποι να διορθώσεις τη λάθος συμπεριφορά,προσπάθησε να επιλέγεις το σωστό που αρμόζει στην ιδιοσυγκρασία του σκύλου σου.
Ο υπερενθουσιασμός του σκύλου σε καποιες φάσεις της ερευνας πολλοί πιστεύουν ότι έχει γενετικές αιτίες αλλά μάλλον η άποψη αυτή είναι υπερβολική.Επειδή ο χειριστής είναι δυσκολο να διακρίνει από πού πηγάζει αυτή η συμπεριφορά,ο εκπαιδευτής πρέπει να τον βοηθήσει .ΟΤΑΝ υπερενθουσιαστεί ο σκύλος δίνεται οδηγία στο χειριστή να συνεχίσει να κινείται όπως πριν(φυσιολογικά και δραστήρια).Το ιδανικό είναι ο εκπαιδετης να προβλεπει το σκυλο και να δίνει την οδηγία αυτή λιγο πριν συμβεί.
Υπάρχουν κι άλλοι μέθοδοι βεβαίως αλλά αυτοί εξαρτώνται απ’το drive του σκύλου.Οτι παντως και να χρησιμοποιήσετε πρέπει πάντα να φεύγεο σκύλοε κάνοντας επιτωχώς την τελευταία έρευνα χωρίς να του έχειεπιτραπεί το λάθος.Ετσι θα βάλει ο σκύλος καλά στο μυαλό του ότι ο χειριστής δεν ανέχεται τέτοιου είδους συμπεριφορές κι ότι τα κόλπα του δεν πιάνουν(μιλώ για την εσκεμμένη λάθος ένδειξη).
ΣΗΜ:Πολλά σκυλιά που περνάει μεγάλος ενδιάμεσος χρόνος ανίχνευσης ανάμεσα σε δύο κρυμμένες ουσίες τα βλέπουμε να υπερενθουσιάζονται.και να δινουν λαθος ενδειξεις ή άλλες μη επιθυμητές συμπεριφορες.Και σάυτές τις περιπτώσεις συνιστώ να βάζετε ενδιάμεσα το πρώτο ‘’blank problem’’.
Sunday, December 13, 2009
Οσφρηση σκυλου
a.EXTERNAL NOSE
Tο κρανίο των σκύλων όπως κι όλων των θηλαστικών αποτελείται απ’το μετωπικό και το ρινικό οστό. Το δεύτερο(ρινικό οστό) περιέχει το οσφρητικό σύστημα καθώς και τη μύτη στην οποία διακρίνουμε το μπροστινό μέρος πού ονομάζεται εξωτερική μύτη(external nose) και ένα εσωτερικό μέρος.Η εξωτερική μύτη περιλαμβάνει(carries out) σημαντικές λειτουργείες εξίσου σπουδαίες (συγκρινόμενες) όπως οι λειτουργείες του εξωτερικού αυτιού το οποίο φροντίζει για την μετάδοση του ήχου.
Μέσω της εξωτερικής μύτης οδηγείται ο αέρας στην εσωτερική μύτη.Τhis picking up simulated διεγείρεται by the cartilage χονδρος and strong, muscled structure of the forenose(μυωδης κατασκευή του ρύγχους).Το ρύγχος(forenose) είναι υγρό(πρόκειται για το κομμάτι πάνω απ΄το χείλος) και συνήθως είναι μαύρο ή καφέ(μπορεί να΄ναι και τριανταφυλλί),ανάλογα με το χρώμα τριχώματος του σκύλου.Η επιφάνεια του ρύγχους (forenose) είναι χαρακτηριστική για κάθε σκύλο κι αποτελεί ένα ιδιαίτερο αποτύπωμα όπως ακριβώς τα δακτυλικά αποτυπώματα του ανθρώπου.Σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες τα σκυλιά που’χουν μακρύ ρύγχος μεγαλύτερη οσφρητική ικανότητα.
Στο ρύγχος βρίσκονται τα ρουθούνια(nostrils) που αποτελούν την είσοδο του αέρα προς τις ρινικές κοιλότητες.Η εισπνοή ή μια ‘’εντατική γευση’’κάνουν τα ρουθούνια να φαρδαίνουν ή να κονταίνουν ώστε να ελεγξουν την ποσότητα του αέρα που θα επιστρέψουν να εισχωρήσει στην ρινική κοιλότητα.Οι μύες της εξωτερικής μύτης(external nose) των ενήλικων σκυλιών καθώς και των έμπειρων ιχνηλατών είναι πλήρως ανεπτυγμένοι γι αυτό και η εξωτερική μύτη μπορεί να κινηθει ελάχιστα(σε σχεση με των κουταβιών και απειρων ιχνηλατών).
Κατά την εισπνοή,στρίβοντας ο σκύλος το κεφάλι και το σώμα μπορεί να εντοπίσει την πηγή της οσμής .Για τον εντοπισμό σημαντικό ρόλο παιζει η υγρή βλεννογόνος μεμβράνη(mucous membrane) που συνοδεύεται από εκκρίσεις των αδένων του Bowman.Για να γίνει κατανοητό αρκεί να πού με ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει όταν εμείς οι άνθρωποι προσπαθούμε να εντοπίσουμε την κατευθυνση του ανέμου χρησιμοποιώντας το βρεγμένο δάκτυλο.(το βαζουμε στο στομα,το σαλιώνουμε και το βαζουμε υστερα στον ανεμο να δουμε από ποια μερια θα στεγνώσει) .
b.INTERNAL NOSE
Διαχωρισμένες απ΄την nasal septum(διαχωριστικο) υπάρχουν στην εσωτερική μύτη οι δεξιά κι η αριστερή ρινική κοιλότητα.Η κατασκευή της εσωτερικής μύτης διαφέρει στα θηλαστικά.Υπάρχουν τα λεγόμενα microsmatics(όπως ο ανθρωπος,πιθηκος,τα πουλιά κτλ) που έχουν φτωχή αισθηση της οσμής και τα macrosmatics(σκύλος) τα οποία έχουν άριστη αντίληψη της οσμής.Στα microsmatics(osme=smell) μονάχα ένα μέρος της ρινικής κοιλότητας έχει επαφή(σχέση) με το οσφρητικό επιθήλιο(olfactory epithelium) ενώ το υπολοιπο μεγαλύτερο κομμάτι χρησιμοποιείται για την εκπνοή.Στα macrosmatics(σκύλος) υπάρχει ένας τεράστιος λαβύρινθος(με πτυχώσεις)
Ο οποίος το μεγαλύτερο του μέρος είναι καλυμμένο με το οσφρητικό επιθήλιο(olfactory epithileum) .Εξαιτίας αυτού του ελικοειδούς λαβύρινθου της ρινικής κόγχης(που ονομάζεται και turbinates=ελικοειδές) έχουμε ως αποτέλεσμα η επιφάνεια της εσωτερικής μύτης να’ναι αυξημένη σε σχέση μ’άλλα θηλαστικά.Οι λαβύρινθοι αυτοί παρά το γεγονός ότι βρίσκονται πλευρικά με το διαχωριστικό(nasal septum) ,δεν ΄χουν καμιά επαφή μ’αυτό.Επιπρόσθετα οι ελικοειδείς λαβύρινθοι είναι καλυμμένοι με την βλεννογόνο μεμβράνη(mucous membrane) η οποία έχει καθοριστικό ρόλο κι αποτελείται από οσφρητικούς νευρώνες-σενσορες(olfactory cells)διακλαδισμένους σε μεγάλο κομμάτι της.
Μπροστά απ’την ρινική κοιλότητα υπάρχει το conchae maxillaries(σιαγόνια κόγχη) της οποίας η βλεννογόνος μεμβράνη εχει συγκριτικά λιγότερα οσφρητικά κύτταρα.Η πιο σημαντική λειτουργία των ελικοειδών εσοχών είναι να θερμάνουν και υγράνουν τον εισερχόμενο αέρα.Η βλεννογόνος μεμβράνη της σιαγόνιας κόγχης περιέχει κι άλλα υποστηρικτικά ? κύτταρα με δονούμενα τριχοειδή (vibration hair) τα οποία συγκρατουν τα σκουπίδια που εισέρχονται στην ρινική κοιλότητα και με τις ρυθμικές κινήσεις τους τα διώχνουν μακρια.
Πίσω απ’την σιαγόνια κόγχη βρίσκεται το conchae ethmoidalis το οποίο καλύπτει το υπόλοιπο της ρινικής κοιλότητας.Η βλεννογόνος μεμβράνη στους συγκεκρμένους ελικοειδείς περιέχει μεγάλο αριθμό οσφρητικών κυττάρων οι οποίοι δίνουν τη δυνατότητα στο σκύλο να μπορεί να αποτυπώνει(σκανάρει) οσμές.
c.SINUSES(Κόλποι,κοιλότητες)
Στο σκύλο κομμάτια των κοιλοτήτων έχουν επίσης οσφρητικό επιθήλιο.Στα κουτάβια οι κοιλότητες είναι πολύ(sinuses) μικρές αλλά αυξανονται καθώς αυτά μεγαλώνουν.
Μάλιστα στα σκυλιά με μεγαλύτερο κρανίο οι κοιλότητες είναι μεγαλύτερες και σύμφωνα με τον καθηγητή Wagner(1930) πιθανόν παίζει ρόλο στην ικανότητα ανίχνευσης.
Εκτός απ’τις κοιλότητες(sinuses) υπάρχει κι maxillo sinus(σαγωνιαία κοιλότης) τοποθετημένη ακριβώς πάνω απ’τη στοματική κοιλότητα στην περιοχή των οδοντικών ριζών.Μολύνσεις της άνω σιαγόνας μπορούν να προκαλλέσουν μόλυνση στην κοιλότητα αυτή επηρεάζοντας την ικανότητα όσφρησης.Στην κοιλότητα που’ναι οι frontal sinuses είναι και το οσφρητικό επιθήλιο.
d.SNIFFING
Η όσφρηση του σκύλου συνίσταται από μια σειρά από 8 εώς 20 μικρών εισπνοών ακολουθούμενοι από μία εκπνοή.Κατά τη διάρκεια μιας απλής εισπνοής δεν υπάρχουν στροβιλισμοί στη ρινική κοιλότητα όπως πιστέυονταν παλιότερα.Ο Dr.
Neuhaus (1981)είπε πως είναι αδύνατο να συμβαίνουν στροβιλισμοί καθώς ο χώρος ανάμεσα στις ελικοειδείς πτυχώσεις είναι πολύ μικρός .Ο εισερχόμενος αέρας φθάνει στα πίσω(rear) μέρη της βλεννογόνου μεμβράνης(olfactory mucous membrane που όπως είπαμε βρίσκεται στις κοιλότητες sinuses) λόγω της διαφοράς πιέσεως που δημιουργείται.
Λόγω της αξιοσημείωτης αρνητικής πίεσης απ’το πίσω μερος του conchae maxillaries(κατά την εισπνοή) ο αέρας καθοδηγείται διαμέσω των διαδρομων που σχηματίζονται ανάμεσα στον conchae ethmoidalis και τον frontal sinus.Στο τέλος της εισπνοής ο αέρας οσμής ρέει πίσω στα κομμάτια αυτά(κάνει κύκλο προς τα πίσω,ήρθε από χαμηλά,πέρασε ανάμεσα εξωτερικά κι επιστρέφει) και τελικα φθάνει στο οσφρητικό επιθήλιο το οποίο διεγείρεται..Πάντως κατά τη διάρκεια ενός απλού sniff (κι όχι ολοκληρωμενης εισπνοής 8-20) η διάχυση του λιγοστου αέρα είναι ελαχίστης σημασίας.
Κατά την διάρκεια κανονικής αναπνοής η διαφορετική πιεση αναμεσα στην εισπνοή και εκπνοή στο πίσω μέρος της μύτης είναι τόσο μικρή και δεν μπορεί να μεταφέρει μόρια στο απομακρυσμένο κομμάτι της olfactory mucosa.Ομως μόρια μπορούν να διαφέυγουν προς το frontal cinus oταν έχουμε υψηλές συγκεντρώσεις οσμής κι ένα minimum χρόνο εισπνοής 2 sec.
O αναπνεόμενος αέρας έρχεται διαμέσω των ρουθουνιών στην ρινική κοιλότητα,θερμένεται και υγραίνεται.Επειτα το ρεύμα αέρος οδηγείται κατά μήκος του ethmoidalis conchae κι εκεί σκανάρεται απ’τα οσφρητικά κύτταρα.Μετά από αυτό ο αέρας μπορεί να’ρθει όπως περιγράψαμε πριν(διαμέσω των εσοχών) και να καταλήξει τελικά στις κοιλότητες(sinuses) όπου βρίσκεται το οσφρητικό επιθήλιο με το οποίο έρχεται σ’επαφή.
e.Τhe VEMORONASAL ORGAN(ινιορρινικό όργανο ή επιθηλιακός σωλήνας ποικιλου μήκους)
(στον ανθρωπο είναι υποτυπώδες)
Σημαντική συνεισφορά στην ικανότητα όσφρησης του σκύλου έχει το vomeronasal organ που ονομαζεται και Jacobson’s organ και το οποίο βρίσκεται και στην δεξιά και στην αριστερή ρινική κοιλότητα. Πρόκειται για ένα μικρό σωληνοειδές όργανο ,ξεκινάει λίγο πίσω απ’το upper canines και φθάνει στο πίσω μέρος του πυθμένα της ρινικής κοιλότητας.Εκτός απ’το οσφρητικό επιθήλιο,οσμές δεσμέυονται κι απ’το vemoronasal organ κι οι πληροφορίες επεξεργάζονται σε ξεχωριστό τμήμα του εγκεφάλου.Το όργανο αυτό εχει από μόνο του σύνδεση μέσω νευρώνων με τον εγκέφαλο κι επίσης είναι συνδεδεμένο με το στόμα μέσω μικρών καναλιών.Το vemoronasal organ αναγνωρίζει τις διαφορετικές μυρωδιές που εισέρχονται στο στόμα.Μάλιστα πολλά σκυλιά γλείφουν τα αντικείμενα για να αναγνωρίσουν καλύτερα την οσμή μέσω του οργάνου αυτού.
Πολλά σκυλιά με ΄΄flehmen behabior’’σηκώνουν το πάνω χείλος ώστε τα ρουθούνια να’ναι κλειστά(αφου πρωτιστως εχουν γλειψει τα ουρα απ’το σημάδεμα άλλων σκύλων) και κανουν αναγνώριση μέσω αυτου του οργάνου.Επίσης πιστεύουμε ότι το όργανο αυτό παίζει σημαντικό ρόλο για τις οσμές κατω απ’το νερό.Το όργανο αυτό υπάρχει και στον ανθρωπο αλλα είναι υποτυπώδες.
f.ΟLFACTORY EPITHELIUM
Το οσφρητικό επιθήλιο μοιάζει περίπου καφέ στα macrosmatics και κιτρινωπό-ροζ στα microsmatics(ανθρωποι).Το οσφρητικό επιθήλιο αποτελείται απ’τα υποστηρηκτικά κύτταρα(supporting cells) ,τα basal cells και τα olfactory cells.Τα supporting cells όπως μαρτυπα και τα’ονομα τους στερεώνουν το επιθήλιο πάνω στους ιστούς κι επίσης σχηματίζουν αδιάκοπα το χώρο στον οποίο τοποθετούνται τα οσφρητικά κύτταρα.Κάποια supporting cells έχουν τριχοειδή που τη λειτουργία τους περιγράψαμε πιο πάνω.Πιο χαμηλά είναι τοποθετημένα τα basal cells τα οποία μπορούν να αντικαταστήσουν τα supporting cells όταν αυτά καταστραφούν.
g.OLFACTORY CELLS(υποδοχείς)
Τα οσφρητικά κύταρρα είναι παρόμοια όπως κι όλα τα’άλλα κύταρρα των αισθήσεων
Αυτός ο τύπος που τον συναντάμε σε πολλά κατώτερα ζώα υπάρχει επίσης και στα έμβρυα των σπονδυλωτών κι εμφανίζεται και στα ενήλικα σπονδυλωτά μέσα στο οσφρητικό επιθήλιο.Τα κύταρρα αυτά ονομάζονται αλλιώς και υποδοχείς κι είναι αυτά που δίνουν πληροφορίες για τον αέρα όσφρησης.Η ζωή ενός οσφρητικού κυταρρου(υποδοχέας) είναι ένας μήνας κι ύστερα αντικαθίσταται από ένα άλλο κύταρρο βάσης.(basal cell).Aυτο σημαίνει απειροελάχιστη προσωρινή μείωση οσφρητικής ικανότητας και τίποτα παραπάνω.
Τα οσφρητικά κύταρρα έχουν τριχοειδείς αποφύσεις(cilia) τοποθετημένα στην βλεννογόνο μεμβράνη.Οι περιβόητοι υποδοχείς όσφρησης βρίσκονται στην επιφάνεια αυτών των τριχοειδών κι είναι αυτοί που παίζουν τον πραγματικά πρωταγωνιστικό ρόλο για την ικανότητα του οσφρητικού συστήματος.
Σ’έναν ανθρωπο συναντάμε 6-8 cilia για κάθε olfactory cell.Στο σκύλο σύμφωνα με τον DR.Lancet έχουμε 5-20 και σύμφωνα με τον Dr.Boekh έχουμε πάνω από 100.Κατά τον DR. Verbrugger υπάρχουν 100-150 cilia σε κάθε olfactory cell.(να βρω σημερινές πληροφορίες).
h.ΕTHMOID BONE(ηθμοειδές οστό)
Τα οσφρητικά κύταρρα μέσω των τριχοειδών ινών (cilia) συνδέονται αδιάκοπα με την άλλη πλευρά και τον οσφρητικό βολβό(olfactory bulbus) που βρίσκεται στο κάτω μέρος του forelobe του εγκεφάλου.
Οι continuations(νηματοειδείς) του first brain nerve(N1) στη διαδρομή τους για τον εγκέφαλο περνάνε απ’το ηθμοειδές οστό.Λόγω της τερασιας συγκέντρωσης των οσφρητικών νευρων στα macrosmatics ζωα(σκύλος) το ηθμοειδές οστό είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ότι στα microsmatics(ανθρωπος,πιθηκος κτλ.)
i.The Bowman’s glands(αδένες)
Η βλεννογόνος μεμβράνη απορροφά συνέχεια υγρασία προερχόμενη απ’τους αδένες του Bowman.Μερικοί από αυτούς τους αδένες παράγουν εκκρίσεις και κάποιοι άλλοι παράγουν τη βλεννογόνο ουσία.Αυτοί οι αδένες καλύπτουν την επιφάνεια με ένα στρώμα βλεννογόνους μεμβράνης(mucous membrane film).Αυτό παίζει ιδιαίτερο ρόλο και επιτυγχάνεται η διαλυτότητα των συστατικών οσμής(scenting materials). Odorants εχουν ρολο(πρεπει)να διατρισουν(διαπερασουν) τη βλέννα ώστε (to gain access)να φθασουν επιτυχως στους υποδοχεις(cilia).H βλέννα περιέχει αυτούς τους odorants.H βλεννα είναι πολύπλοκη στη συσταση και περιέχει διάφορες πρωτείνες.Καποιες πρωτείνες,που ονομάζονται (olfactory binding proteins=OBP)παιζουν σημαντικό ρόλο ώστε να επιτευχθεί η επαφή των οσμών με τους υποδοχείς των κυττάρων.Σ’αυτό το σημείο αηίζει να πούμε και το εξής:η μύτη είναι το μοναδικό μέρος του σώματος του οποίου νευρώνες επικοινωνούν απευθείας με τον έξω κοσμο(εξωτερικό περιβάλλον).
Σε συνθήκες δύσκολης οσφρητικής ανίχνευσης (υψηλή θερμοκρασία,ξηρό περιβάλλον)η βλεννογόνος μεμβράνη θα διατηρηθεί υγρή από κάποιους αδένες (lateral nose glands) οι οποίοι ξεκινούν την έκκριση όταν η θερμοκρασία του εισερχόμενου αέρα είναι ανάμεσα από 20 και 30 βαθμούς Κελσίου.Στους 10 βαθμούς Κελσίου γινεται μικρότερη έκκριση ενώ στους 50 βαθμούς εχουμε σταθερή παραγωγή εκκρισσης περιπου 9 γραμμάρια ανά ώρα από κάθε αδένα ξεχωριστά.
Σημειώνουμε ότι:λόγω των διακλαδώσεων των λαβυρίνθων,το σκυλί έχει πιο παχιά(thickness)βλεννογόνο μεμβράνη και συγκριτικό πλεονέκτημα της οσφρητικής λειτουργείας.
Σύμφωνα με τον Dr.H.G.Niemad το μέγεθος της οσφρητικής περιοχής του ανθρώπου είναι 4-5 τετραγωνικα εκατοστά,το παχος είναι 0,006 χιλιοστά και το οσφρητικό επιθήλιο 2,4-3 κυβικά χιλιοστά.
Σ’ένα σκύλο αντίστοιχα(ενήλικο μεσαίου μεγέθους) η οσφρητική περιοχή καταλαμβάνει 92-170 τετραγωνικα εκατοστα με 0,12χιλιοστά πάχος το οποίο σημαίνει 1100-2000 κυβικα χιλιοστά οσφρητικού επιθηλίου.
Αν αναλογιστούμε τη διαφορα βάρους ανάμεσα στο σκύλο και τον άνθρωπο τότε αντιλαμβανόμαστε ότι ο σκύλος έχει συγκριτικό πλεονέκτημα τουλαχιστον 260 φορες μεγαλυτερο στην οσφρητική ικανότητα.
Μ’άλλα λόγια:η οσφρητικη περιοχή του ανθρωπου (4-5)καταλαμβάνει το 1/4000 της συνολικής επιφάνειας ενώ του σκύλου κατανέμεται (90-170)σχεδον σ’ολοκληρη την επιφάνεια.
Προσθέστε επίσης ότι ο μέσος όρος των οσφρητικών κυταρρων των ανθρώπων είναι 5million ενώ σ’ένα Dachhound μπορεί να φθάσει τα 125million(τοFox Terrie150million και στο German shepherd 220 million.Aναλογιστείτε λοιπόν για τι διαφορά μιλαμε!Επίσης η οσφρητική ικανότητα του ανθρώπου υπολλείπεται ακόμη περισσότερο καθώς ο οσφρητικός βολβός είναι σε μεγεθος το 5% του εγκεφάλου ενώ στο σκύλο εχει μεγεθος το 1/3=33%.
Για το οσφρητικό επιθήλιο θα λέγαμε ότι δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο πόσο ρόλο παίζει το μεγεθος του στην ευαισθησία οσφρησης παρα το γεγονος ότι διαφοροποιειται από θηλαστικό σε θηλαστικό.
Μια άλλη παρατηρηση που εχει γίνει είναι ότι ενώ το μεγεθος της οσφρητικής περιοχής του ανθρώπου και του γουρουνιού είναι ίσο,εντούτις στον χοίρο υπαρχουν 60 φορές περισσότεροι υποδοχείς.Το ίδιο συμβαίνει και στα ψάρια που’χουν 250 καλυτερη οσφρηση απ’ότι ο ανθρωπος (ενώ εχουν λιγοτερους υποδοχείς)
(ελευθερη μεταφραση του Βeerman απο το ''Κ9 proffessional tracking'' των Resi Gerritsen και Ruud Haak)
σημ:οι ιατρικοι οροι μεταφραστηκαν ελευθερα καθως ο beerman δεν εχει ουδεμια σχεση με την ιατρικη ορολογια...)
Tο κρανίο των σκύλων όπως κι όλων των θηλαστικών αποτελείται απ’το μετωπικό και το ρινικό οστό. Το δεύτερο(ρινικό οστό) περιέχει το οσφρητικό σύστημα καθώς και τη μύτη στην οποία διακρίνουμε το μπροστινό μέρος πού ονομάζεται εξωτερική μύτη(external nose) και ένα εσωτερικό μέρος.Η εξωτερική μύτη περιλαμβάνει(carries out) σημαντικές λειτουργείες εξίσου σπουδαίες (συγκρινόμενες) όπως οι λειτουργείες του εξωτερικού αυτιού το οποίο φροντίζει για την μετάδοση του ήχου.
Μέσω της εξωτερικής μύτης οδηγείται ο αέρας στην εσωτερική μύτη.Τhis picking up simulated διεγείρεται by the cartilage χονδρος and strong, muscled structure of the forenose(μυωδης κατασκευή του ρύγχους).Το ρύγχος(forenose) είναι υγρό(πρόκειται για το κομμάτι πάνω απ΄το χείλος) και συνήθως είναι μαύρο ή καφέ(μπορεί να΄ναι και τριανταφυλλί),ανάλογα με το χρώμα τριχώματος του σκύλου.Η επιφάνεια του ρύγχους (forenose) είναι χαρακτηριστική για κάθε σκύλο κι αποτελεί ένα ιδιαίτερο αποτύπωμα όπως ακριβώς τα δακτυλικά αποτυπώματα του ανθρώπου.Σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες τα σκυλιά που’χουν μακρύ ρύγχος μεγαλύτερη οσφρητική ικανότητα.
Στο ρύγχος βρίσκονται τα ρουθούνια(nostrils) που αποτελούν την είσοδο του αέρα προς τις ρινικές κοιλότητες.Η εισπνοή ή μια ‘’εντατική γευση’’κάνουν τα ρουθούνια να φαρδαίνουν ή να κονταίνουν ώστε να ελεγξουν την ποσότητα του αέρα που θα επιστρέψουν να εισχωρήσει στην ρινική κοιλότητα.Οι μύες της εξωτερικής μύτης(external nose) των ενήλικων σκυλιών καθώς και των έμπειρων ιχνηλατών είναι πλήρως ανεπτυγμένοι γι αυτό και η εξωτερική μύτη μπορεί να κινηθει ελάχιστα(σε σχεση με των κουταβιών και απειρων ιχνηλατών).
Κατά την εισπνοή,στρίβοντας ο σκύλος το κεφάλι και το σώμα μπορεί να εντοπίσει την πηγή της οσμής .Για τον εντοπισμό σημαντικό ρόλο παιζει η υγρή βλεννογόνος μεμβράνη(mucous membrane) που συνοδεύεται από εκκρίσεις των αδένων του Bowman.Για να γίνει κατανοητό αρκεί να πού με ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει όταν εμείς οι άνθρωποι προσπαθούμε να εντοπίσουμε την κατευθυνση του ανέμου χρησιμοποιώντας το βρεγμένο δάκτυλο.(το βαζουμε στο στομα,το σαλιώνουμε και το βαζουμε υστερα στον ανεμο να δουμε από ποια μερια θα στεγνώσει) .
b.INTERNAL NOSE
Διαχωρισμένες απ΄την nasal septum(διαχωριστικο) υπάρχουν στην εσωτερική μύτη οι δεξιά κι η αριστερή ρινική κοιλότητα.Η κατασκευή της εσωτερικής μύτης διαφέρει στα θηλαστικά.Υπάρχουν τα λεγόμενα microsmatics(όπως ο ανθρωπος,πιθηκος,τα πουλιά κτλ) που έχουν φτωχή αισθηση της οσμής και τα macrosmatics(σκύλος) τα οποία έχουν άριστη αντίληψη της οσμής.Στα microsmatics(osme=smell) μονάχα ένα μέρος της ρινικής κοιλότητας έχει επαφή(σχέση) με το οσφρητικό επιθήλιο(olfactory epithelium) ενώ το υπολοιπο μεγαλύτερο κομμάτι χρησιμοποιείται για την εκπνοή.Στα macrosmatics(σκύλος) υπάρχει ένας τεράστιος λαβύρινθος(με πτυχώσεις)
Ο οποίος το μεγαλύτερο του μέρος είναι καλυμμένο με το οσφρητικό επιθήλιο(olfactory epithileum) .Εξαιτίας αυτού του ελικοειδούς λαβύρινθου της ρινικής κόγχης(που ονομάζεται και turbinates=ελικοειδές) έχουμε ως αποτέλεσμα η επιφάνεια της εσωτερικής μύτης να’ναι αυξημένη σε σχέση μ’άλλα θηλαστικά.Οι λαβύρινθοι αυτοί παρά το γεγονός ότι βρίσκονται πλευρικά με το διαχωριστικό(nasal septum) ,δεν ΄χουν καμιά επαφή μ’αυτό.Επιπρόσθετα οι ελικοειδείς λαβύρινθοι είναι καλυμμένοι με την βλεννογόνο μεμβράνη(mucous membrane) η οποία έχει καθοριστικό ρόλο κι αποτελείται από οσφρητικούς νευρώνες-σενσορες(olfactory cells)διακλαδισμένους σε μεγάλο κομμάτι της.
Μπροστά απ’την ρινική κοιλότητα υπάρχει το conchae maxillaries(σιαγόνια κόγχη) της οποίας η βλεννογόνος μεμβράνη εχει συγκριτικά λιγότερα οσφρητικά κύτταρα.Η πιο σημαντική λειτουργία των ελικοειδών εσοχών είναι να θερμάνουν και υγράνουν τον εισερχόμενο αέρα.Η βλεννογόνος μεμβράνη της σιαγόνιας κόγχης περιέχει κι άλλα υποστηρικτικά ? κύτταρα με δονούμενα τριχοειδή (vibration hair) τα οποία συγκρατουν τα σκουπίδια που εισέρχονται στην ρινική κοιλότητα και με τις ρυθμικές κινήσεις τους τα διώχνουν μακρια.
Πίσω απ’την σιαγόνια κόγχη βρίσκεται το conchae ethmoidalis το οποίο καλύπτει το υπόλοιπο της ρινικής κοιλότητας.Η βλεννογόνος μεμβράνη στους συγκεκρμένους ελικοειδείς περιέχει μεγάλο αριθμό οσφρητικών κυττάρων οι οποίοι δίνουν τη δυνατότητα στο σκύλο να μπορεί να αποτυπώνει(σκανάρει) οσμές.
c.SINUSES(Κόλποι,κοιλότητες)
Στο σκύλο κομμάτια των κοιλοτήτων έχουν επίσης οσφρητικό επιθήλιο.Στα κουτάβια οι κοιλότητες είναι πολύ(sinuses) μικρές αλλά αυξανονται καθώς αυτά μεγαλώνουν.
Μάλιστα στα σκυλιά με μεγαλύτερο κρανίο οι κοιλότητες είναι μεγαλύτερες και σύμφωνα με τον καθηγητή Wagner(1930) πιθανόν παίζει ρόλο στην ικανότητα ανίχνευσης.
Εκτός απ’τις κοιλότητες(sinuses) υπάρχει κι maxillo sinus(σαγωνιαία κοιλότης) τοποθετημένη ακριβώς πάνω απ’τη στοματική κοιλότητα στην περιοχή των οδοντικών ριζών.Μολύνσεις της άνω σιαγόνας μπορούν να προκαλλέσουν μόλυνση στην κοιλότητα αυτή επηρεάζοντας την ικανότητα όσφρησης.Στην κοιλότητα που’ναι οι frontal sinuses είναι και το οσφρητικό επιθήλιο.
d.SNIFFING
Η όσφρηση του σκύλου συνίσταται από μια σειρά από 8 εώς 20 μικρών εισπνοών ακολουθούμενοι από μία εκπνοή.Κατά τη διάρκεια μιας απλής εισπνοής δεν υπάρχουν στροβιλισμοί στη ρινική κοιλότητα όπως πιστέυονταν παλιότερα.Ο Dr.
Neuhaus (1981)είπε πως είναι αδύνατο να συμβαίνουν στροβιλισμοί καθώς ο χώρος ανάμεσα στις ελικοειδείς πτυχώσεις είναι πολύ μικρός .Ο εισερχόμενος αέρας φθάνει στα πίσω(rear) μέρη της βλεννογόνου μεμβράνης(olfactory mucous membrane που όπως είπαμε βρίσκεται στις κοιλότητες sinuses) λόγω της διαφοράς πιέσεως που δημιουργείται.
Λόγω της αξιοσημείωτης αρνητικής πίεσης απ’το πίσω μερος του conchae maxillaries(κατά την εισπνοή) ο αέρας καθοδηγείται διαμέσω των διαδρομων που σχηματίζονται ανάμεσα στον conchae ethmoidalis και τον frontal sinus.Στο τέλος της εισπνοής ο αέρας οσμής ρέει πίσω στα κομμάτια αυτά(κάνει κύκλο προς τα πίσω,ήρθε από χαμηλά,πέρασε ανάμεσα εξωτερικά κι επιστρέφει) και τελικα φθάνει στο οσφρητικό επιθήλιο το οποίο διεγείρεται..Πάντως κατά τη διάρκεια ενός απλού sniff (κι όχι ολοκληρωμενης εισπνοής 8-20) η διάχυση του λιγοστου αέρα είναι ελαχίστης σημασίας.
Κατά την διάρκεια κανονικής αναπνοής η διαφορετική πιεση αναμεσα στην εισπνοή και εκπνοή στο πίσω μέρος της μύτης είναι τόσο μικρή και δεν μπορεί να μεταφέρει μόρια στο απομακρυσμένο κομμάτι της olfactory mucosa.Ομως μόρια μπορούν να διαφέυγουν προς το frontal cinus oταν έχουμε υψηλές συγκεντρώσεις οσμής κι ένα minimum χρόνο εισπνοής 2 sec.
O αναπνεόμενος αέρας έρχεται διαμέσω των ρουθουνιών στην ρινική κοιλότητα,θερμένεται και υγραίνεται.Επειτα το ρεύμα αέρος οδηγείται κατά μήκος του ethmoidalis conchae κι εκεί σκανάρεται απ’τα οσφρητικά κύτταρα.Μετά από αυτό ο αέρας μπορεί να’ρθει όπως περιγράψαμε πριν(διαμέσω των εσοχών) και να καταλήξει τελικά στις κοιλότητες(sinuses) όπου βρίσκεται το οσφρητικό επιθήλιο με το οποίο έρχεται σ’επαφή.
e.Τhe VEMORONASAL ORGAN(ινιορρινικό όργανο ή επιθηλιακός σωλήνας ποικιλου μήκους)
(στον ανθρωπο είναι υποτυπώδες)
Σημαντική συνεισφορά στην ικανότητα όσφρησης του σκύλου έχει το vomeronasal organ που ονομαζεται και Jacobson’s organ και το οποίο βρίσκεται και στην δεξιά και στην αριστερή ρινική κοιλότητα. Πρόκειται για ένα μικρό σωληνοειδές όργανο ,ξεκινάει λίγο πίσω απ’το upper canines και φθάνει στο πίσω μέρος του πυθμένα της ρινικής κοιλότητας.Εκτός απ’το οσφρητικό επιθήλιο,οσμές δεσμέυονται κι απ’το vemoronasal organ κι οι πληροφορίες επεξεργάζονται σε ξεχωριστό τμήμα του εγκεφάλου.Το όργανο αυτό εχει από μόνο του σύνδεση μέσω νευρώνων με τον εγκέφαλο κι επίσης είναι συνδεδεμένο με το στόμα μέσω μικρών καναλιών.Το vemoronasal organ αναγνωρίζει τις διαφορετικές μυρωδιές που εισέρχονται στο στόμα.Μάλιστα πολλά σκυλιά γλείφουν τα αντικείμενα για να αναγνωρίσουν καλύτερα την οσμή μέσω του οργάνου αυτού.
Πολλά σκυλιά με ΄΄flehmen behabior’’σηκώνουν το πάνω χείλος ώστε τα ρουθούνια να’ναι κλειστά(αφου πρωτιστως εχουν γλειψει τα ουρα απ’το σημάδεμα άλλων σκύλων) και κανουν αναγνώριση μέσω αυτου του οργάνου.Επίσης πιστεύουμε ότι το όργανο αυτό παίζει σημαντικό ρόλο για τις οσμές κατω απ’το νερό.Το όργανο αυτό υπάρχει και στον ανθρωπο αλλα είναι υποτυπώδες.
f.ΟLFACTORY EPITHELIUM
Το οσφρητικό επιθήλιο μοιάζει περίπου καφέ στα macrosmatics και κιτρινωπό-ροζ στα microsmatics(ανθρωποι).Το οσφρητικό επιθήλιο αποτελείται απ’τα υποστηρηκτικά κύτταρα(supporting cells) ,τα basal cells και τα olfactory cells.Τα supporting cells όπως μαρτυπα και τα’ονομα τους στερεώνουν το επιθήλιο πάνω στους ιστούς κι επίσης σχηματίζουν αδιάκοπα το χώρο στον οποίο τοποθετούνται τα οσφρητικά κύτταρα.Κάποια supporting cells έχουν τριχοειδή που τη λειτουργία τους περιγράψαμε πιο πάνω.Πιο χαμηλά είναι τοποθετημένα τα basal cells τα οποία μπορούν να αντικαταστήσουν τα supporting cells όταν αυτά καταστραφούν.
g.OLFACTORY CELLS(υποδοχείς)
Τα οσφρητικά κύταρρα είναι παρόμοια όπως κι όλα τα’άλλα κύταρρα των αισθήσεων
Αυτός ο τύπος που τον συναντάμε σε πολλά κατώτερα ζώα υπάρχει επίσης και στα έμβρυα των σπονδυλωτών κι εμφανίζεται και στα ενήλικα σπονδυλωτά μέσα στο οσφρητικό επιθήλιο.Τα κύταρρα αυτά ονομάζονται αλλιώς και υποδοχείς κι είναι αυτά που δίνουν πληροφορίες για τον αέρα όσφρησης.Η ζωή ενός οσφρητικού κυταρρου(υποδοχέας) είναι ένας μήνας κι ύστερα αντικαθίσταται από ένα άλλο κύταρρο βάσης.(basal cell).Aυτο σημαίνει απειροελάχιστη προσωρινή μείωση οσφρητικής ικανότητας και τίποτα παραπάνω.
Τα οσφρητικά κύταρρα έχουν τριχοειδείς αποφύσεις(cilia) τοποθετημένα στην βλεννογόνο μεμβράνη.Οι περιβόητοι υποδοχείς όσφρησης βρίσκονται στην επιφάνεια αυτών των τριχοειδών κι είναι αυτοί που παίζουν τον πραγματικά πρωταγωνιστικό ρόλο για την ικανότητα του οσφρητικού συστήματος.
Σ’έναν ανθρωπο συναντάμε 6-8 cilia για κάθε olfactory cell.Στο σκύλο σύμφωνα με τον DR.Lancet έχουμε 5-20 και σύμφωνα με τον Dr.Boekh έχουμε πάνω από 100.Κατά τον DR. Verbrugger υπάρχουν 100-150 cilia σε κάθε olfactory cell.(να βρω σημερινές πληροφορίες).
h.ΕTHMOID BONE(ηθμοειδές οστό)
Τα οσφρητικά κύταρρα μέσω των τριχοειδών ινών (cilia) συνδέονται αδιάκοπα με την άλλη πλευρά και τον οσφρητικό βολβό(olfactory bulbus) που βρίσκεται στο κάτω μέρος του forelobe του εγκεφάλου.
Οι continuations(νηματοειδείς) του first brain nerve(N1) στη διαδρομή τους για τον εγκέφαλο περνάνε απ’το ηθμοειδές οστό.Λόγω της τερασιας συγκέντρωσης των οσφρητικών νευρων στα macrosmatics ζωα(σκύλος) το ηθμοειδές οστό είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ότι στα microsmatics(ανθρωπος,πιθηκος κτλ.)
i.The Bowman’s glands(αδένες)
Η βλεννογόνος μεμβράνη απορροφά συνέχεια υγρασία προερχόμενη απ’τους αδένες του Bowman.Μερικοί από αυτούς τους αδένες παράγουν εκκρίσεις και κάποιοι άλλοι παράγουν τη βλεννογόνο ουσία.Αυτοί οι αδένες καλύπτουν την επιφάνεια με ένα στρώμα βλεννογόνους μεμβράνης(mucous membrane film).Αυτό παίζει ιδιαίτερο ρόλο και επιτυγχάνεται η διαλυτότητα των συστατικών οσμής(scenting materials). Odorants εχουν ρολο(πρεπει)να διατρισουν(διαπερασουν) τη βλέννα ώστε (to gain access)να φθασουν επιτυχως στους υποδοχεις(cilia).H βλέννα περιέχει αυτούς τους odorants.H βλεννα είναι πολύπλοκη στη συσταση και περιέχει διάφορες πρωτείνες.Καποιες πρωτείνες,που ονομάζονται (olfactory binding proteins=OBP)παιζουν σημαντικό ρόλο ώστε να επιτευχθεί η επαφή των οσμών με τους υποδοχείς των κυττάρων.Σ’αυτό το σημείο αηίζει να πούμε και το εξής:η μύτη είναι το μοναδικό μέρος του σώματος του οποίου νευρώνες επικοινωνούν απευθείας με τον έξω κοσμο(εξωτερικό περιβάλλον).
Σε συνθήκες δύσκολης οσφρητικής ανίχνευσης (υψηλή θερμοκρασία,ξηρό περιβάλλον)η βλεννογόνος μεμβράνη θα διατηρηθεί υγρή από κάποιους αδένες (lateral nose glands) οι οποίοι ξεκινούν την έκκριση όταν η θερμοκρασία του εισερχόμενου αέρα είναι ανάμεσα από 20 και 30 βαθμούς Κελσίου.Στους 10 βαθμούς Κελσίου γινεται μικρότερη έκκριση ενώ στους 50 βαθμούς εχουμε σταθερή παραγωγή εκκρισσης περιπου 9 γραμμάρια ανά ώρα από κάθε αδένα ξεχωριστά.
Σημειώνουμε ότι:λόγω των διακλαδώσεων των λαβυρίνθων,το σκυλί έχει πιο παχιά(thickness)βλεννογόνο μεμβράνη και συγκριτικό πλεονέκτημα της οσφρητικής λειτουργείας.
Σύμφωνα με τον Dr.H.G.Niemad το μέγεθος της οσφρητικής περιοχής του ανθρώπου είναι 4-5 τετραγωνικα εκατοστά,το παχος είναι 0,006 χιλιοστά και το οσφρητικό επιθήλιο 2,4-3 κυβικά χιλιοστά.
Σ’ένα σκύλο αντίστοιχα(ενήλικο μεσαίου μεγέθους) η οσφρητική περιοχή καταλαμβάνει 92-170 τετραγωνικα εκατοστα με 0,12χιλιοστά πάχος το οποίο σημαίνει 1100-2000 κυβικα χιλιοστά οσφρητικού επιθηλίου.
Αν αναλογιστούμε τη διαφορα βάρους ανάμεσα στο σκύλο και τον άνθρωπο τότε αντιλαμβανόμαστε ότι ο σκύλος έχει συγκριτικό πλεονέκτημα τουλαχιστον 260 φορες μεγαλυτερο στην οσφρητική ικανότητα.
Μ’άλλα λόγια:η οσφρητικη περιοχή του ανθρωπου (4-5)καταλαμβάνει το 1/4000 της συνολικής επιφάνειας ενώ του σκύλου κατανέμεται (90-170)σχεδον σ’ολοκληρη την επιφάνεια.
Προσθέστε επίσης ότι ο μέσος όρος των οσφρητικών κυταρρων των ανθρώπων είναι 5million ενώ σ’ένα Dachhound μπορεί να φθάσει τα 125million(τοFox Terrie150million και στο German shepherd 220 million.Aναλογιστείτε λοιπόν για τι διαφορά μιλαμε!Επίσης η οσφρητική ικανότητα του ανθρώπου υπολλείπεται ακόμη περισσότερο καθώς ο οσφρητικός βολβός είναι σε μεγεθος το 5% του εγκεφάλου ενώ στο σκύλο εχει μεγεθος το 1/3=33%.
Για το οσφρητικό επιθήλιο θα λέγαμε ότι δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένο πόσο ρόλο παίζει το μεγεθος του στην ευαισθησία οσφρησης παρα το γεγονος ότι διαφοροποιειται από θηλαστικό σε θηλαστικό.
Μια άλλη παρατηρηση που εχει γίνει είναι ότι ενώ το μεγεθος της οσφρητικής περιοχής του ανθρώπου και του γουρουνιού είναι ίσο,εντούτις στον χοίρο υπαρχουν 60 φορές περισσότεροι υποδοχείς.Το ίδιο συμβαίνει και στα ψάρια που’χουν 250 καλυτερη οσφρηση απ’ότι ο ανθρωπος (ενώ εχουν λιγοτερους υποδοχείς)
(ελευθερη μεταφραση του Βeerman απο το ''Κ9 proffessional tracking'' των Resi Gerritsen και Ruud Haak)
σημ:οι ιατρικοι οροι μεταφραστηκαν ελευθερα καθως ο beerman δεν εχει ουδεμια σχεση με την ιατρικη ορολογια...)
Monday, December 7, 2009
Προβληματική συμπεριφορά:Κυνήγι οικόσιτων ζώων
Eνα πρόβλημα που συναντάμε αρκετά συχνά και καλούμαστε να επιλύσουμε είναι η τάση του σκύλου να κυνηγήσει τις γάτες,τα κουνέλια,τις κότες και γενικότερα καποια από τα οικόσιτα ζώα.Στο σημερινό αρθρο δεν θα αναλύσω κάποια μεθοδολογία αντιμετώπισης του προβλήματος αλλά πραγματικά θέλω να τονίσω κάποιες λεπτομέρειες που πιστέυω ότι είναι μείζονος σημασίας αλλά δεν έχουν γίνει αντιληπτές απ’το ευρύ κοινό.
Όπως πολλοί από εσάς θα γνωρίζετε ο σκύλος έχει ‘’φωτογραφική μνήμη’’ γι αυτό πολλές φορές μία και μόνο λανθασμένη συμπεριφορά(π.χ το να σκισει και να φάει τα σκουπίδια) αρκεί ώστε στο μέλλον να την ανακαλέσει και να την επαναλάβει κι αν βεβαίως δεν ενεργήσουμε εγκαίρως ίσως τελικά αυτό γινει συνήθεια.Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με καποιες φοβίες όταν βλέπουμε το σκύλο να τρεχει μακρια από κάτι για να αποφύγει να εμπλακεί σε μια κατασταση που πιθανόν με τα μάτια του θεωρεί ότι τον απειλεί .
Πόλλες φορές αφετηρία αυτής της συμπεριφοράς είναι η πρώτη φορά που αφήσαμε στο σκύλο μας το περιθωρίο να απομακρυνθεί βαζοντας το στα πόδια από κάτι που τον φοβισε.Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το κυνήγι λόγου χαρη μιας γάτας.Αν του επιτρέψουμε μια φορά να συμβεί πιθανόν και στο μέλλον να προσπάθήσει ξανά.Όσες δε περισσότερες φορές το πραγματοποιήσει επιτυχώς τόσο δυσκολότερο θα’ναι το εργο μας στο μέλλον.Επειδή μάλιστα το κυνήγι αποτελεί ένστικτο για το σκύλο και συνάμα έχει βιολογική αξία για το ζώο γι αυτό κι είναι πολύ πιο εύκολο να εδραιωθεί.Αν μάλιστα συμβεί να καταδιώξει εκτενώς το θήραμα(π.χ.γάτα),να το πιάσει,να παλέψει και τελικά να το σκοτώσει ε,τότε τα πράγματα πήραν το χειρότερο δρόμο.Βεβαίως ο χρόνος διόρθωσης της συμπεριφοράς ποικίλει από ζώο σε ζώο αλλά πραγματικά σε μια τέτοια περίπτωσω(που σκότωσε γατα κτλ.)στο μέλλον η θέα της γάτας του ενεργοποιεί τη θηρευτική ταση και την φθάνει στο μαξιμουμ με αποτέλεσμα να είναι δυσκολο να ελεγχθεί ο σκύλος ιδιαίτερα από άπειρους κυναγωγούς(χειριστές).Εγκυκλοπαιδικά αναφέρω ότι όταν το προβλημα γινει πολύ μεγάλο τότε για να το επιλύσουμε επενεργούμε δραστικα(πολλες φορες με ηλεκτρικο κολάρο)όχι μετα τη θέα της γάτας αλλά στη συμπεριφορα που ακολουθείται μετά την οσμή των ιχνών της γάτας.
Άρα λοιπόν για να μην εμπλακείτε σε τέτοιυ είδους περιπέτειες φρόνιμο θα ήταν να καταστεί σαφές στο μυαλό του σκύλου απ΄τα πρώιμα στάδια ότι δεν του επιτρέπεται ούτε κατά διάνοια να καταδιώξει και να κυνηγήσει γάτες ή οτιδήποτε άλλο.Αυτό θα το πετύχετε έχοντας στις πρωτες επαφές με οικοσιτα ζωα το σκύλο σας δεμένο στο λουρί και επενεργώντας με μικρά ‘’τσεκαρίσματα΄΄ όχι όταν ξεκινήσει το κυνηγητό αλλά τη στιγμή που η στάση σωματος του σκύλου είναι τέτοια που υποδηλώνει τι θα ακολουθήσει(την ώρα δηλαδή που θα το σκεφτεί…).
Όπως πολλοί από εσάς θα γνωρίζετε ο σκύλος έχει ‘’φωτογραφική μνήμη’’ γι αυτό πολλές φορές μία και μόνο λανθασμένη συμπεριφορά(π.χ το να σκισει και να φάει τα σκουπίδια) αρκεί ώστε στο μέλλον να την ανακαλέσει και να την επαναλάβει κι αν βεβαίως δεν ενεργήσουμε εγκαίρως ίσως τελικά αυτό γινει συνήθεια.Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με καποιες φοβίες όταν βλέπουμε το σκύλο να τρεχει μακρια από κάτι για να αποφύγει να εμπλακεί σε μια κατασταση που πιθανόν με τα μάτια του θεωρεί ότι τον απειλεί .
Πόλλες φορές αφετηρία αυτής της συμπεριφοράς είναι η πρώτη φορά που αφήσαμε στο σκύλο μας το περιθωρίο να απομακρυνθεί βαζοντας το στα πόδια από κάτι που τον φοβισε.Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το κυνήγι λόγου χαρη μιας γάτας.Αν του επιτρέψουμε μια φορά να συμβεί πιθανόν και στο μέλλον να προσπάθήσει ξανά.Όσες δε περισσότερες φορές το πραγματοποιήσει επιτυχώς τόσο δυσκολότερο θα’ναι το εργο μας στο μέλλον.Επειδή μάλιστα το κυνήγι αποτελεί ένστικτο για το σκύλο και συνάμα έχει βιολογική αξία για το ζώο γι αυτό κι είναι πολύ πιο εύκολο να εδραιωθεί.Αν μάλιστα συμβεί να καταδιώξει εκτενώς το θήραμα(π.χ.γάτα),να το πιάσει,να παλέψει και τελικά να το σκοτώσει ε,τότε τα πράγματα πήραν το χειρότερο δρόμο.Βεβαίως ο χρόνος διόρθωσης της συμπεριφοράς ποικίλει από ζώο σε ζώο αλλά πραγματικά σε μια τέτοια περίπτωσω(που σκότωσε γατα κτλ.)στο μέλλον η θέα της γάτας του ενεργοποιεί τη θηρευτική ταση και την φθάνει στο μαξιμουμ με αποτέλεσμα να είναι δυσκολο να ελεγχθεί ο σκύλος ιδιαίτερα από άπειρους κυναγωγούς(χειριστές).Εγκυκλοπαιδικά αναφέρω ότι όταν το προβλημα γινει πολύ μεγάλο τότε για να το επιλύσουμε επενεργούμε δραστικα(πολλες φορες με ηλεκτρικο κολάρο)όχι μετα τη θέα της γάτας αλλά στη συμπεριφορα που ακολουθείται μετά την οσμή των ιχνών της γάτας.
Άρα λοιπόν για να μην εμπλακείτε σε τέτοιυ είδους περιπέτειες φρόνιμο θα ήταν να καταστεί σαφές στο μυαλό του σκύλου απ΄τα πρώιμα στάδια ότι δεν του επιτρέπεται ούτε κατά διάνοια να καταδιώξει και να κυνηγήσει γάτες ή οτιδήποτε άλλο.Αυτό θα το πετύχετε έχοντας στις πρωτες επαφές με οικοσιτα ζωα το σκύλο σας δεμένο στο λουρί και επενεργώντας με μικρά ‘’τσεκαρίσματα΄΄ όχι όταν ξεκινήσει το κυνηγητό αλλά τη στιγμή που η στάση σωματος του σκύλου είναι τέτοια που υποδηλώνει τι θα ακολουθήσει(την ώρα δηλαδή που θα το σκεφτεί…).
Subscribe to:
Posts (Atom)
